หนังสือ สยามเขตร: หลากหลายมิติเขตแดนสยาม บรรณาธิการโดย ฐนพงศ์ ลือขจรชัย

การศึกษาเขตแดนกลายเป็นสิ่งที่ได้รับความสนใจขึ้นอย่างสูงนับตั้งแต่เกิดกระแสโลกาภิวัตน์ เขตแดนในฐานะองค์ประกอบที่สำคัญที่สุดอย่างหนึ่งของรัฐสมัยใหม่ถูกท้าทายอย่างหนักจากการติดต่อสื่อสาร การเคลื่อนย้ายแรงงานและสินค้าข้ามพรมแดนจนดูราวกับว่าเขตแดนรัฐ (นับตั้งแต่สัญญาสันติภาพเวสต์ฟาเลีย ค.ศ.1648) กำลังจะค่อย ๆ จางหายไปจากหน้าประวัติศาสตร์ สหภาพยุโรปได้ก้าวนำในเรื่องนี้จากการสร้างพื้นที่เชงเก้นและตลาดเดียวจนยุโรปถูกขนานนามว่าเป็น “ยุโรปไร้เขตแดน” 

อย่างไรก็ดี เขตแดนของรัฐได้รับความสนใจอีกครั้งเมื่อเกิดวิกฤติการณ์ก่อการร้ายและวิกฤติผู้อพยพ ค.ศ.2008 รัฐกลับมาปิดชายแดนเพื่อกีดขวางการเข้าออก เขตแดนของรัฐที่เคยหลับใหลได้ฟื้นขึ้นทุกครั้งเมื่อเกิดวิกฤติที่กระทบต่อความมั่นคงชาติ โดยเฉพาะอย่างในวิกฤติโควิด-19 ที่กำลังเกิดขึ้นในปัจจุบัน (ค.ศ.2020-???)

 

การศึกษาเขตแดนไทยที่ผ่านมาอาจจัดได้เป็น 3 กลุ่มใหญ่ ๆ คือ 

1. กลุ่มที่เชื่อว่าเขตแดนรัฐไทยดำรงอยู่มานานแล้ว (อาจย้อนกลับไปสมัยอยุธยาหรือกว่านั้น)  

2. กลุ่มที่เชื่อว่าเขตแดนรัฐไทยพึ่งกำเนิดขึ้นในศตวรรษที่ 19 จากการเข้ามาของอาณานิคมตะวันตก 

3. กลุ่มที่ปฏิเสธการมองเขตแดนรัฐไทยจากศูนย์กลางและเชื่อว่าเขตแดนรัฐไม่ได้มีค่าบังคับอย่างแท้จริง หรืออาจเรียกว่า “กลุ่มชายแดนศึกษา”

 

อิทธิพลของกลุ่มที่ 2 และ 3 ได้พัฒนาการศึกษาเขตแดนให้ก้าวไปอีกขั้นแต่ก็ทำให้การศึกษาเขตแดนไทยเริ่มพร่าเลือนระหว่าง เขตแดนของรัฐ เขตแดนของชาติ อำนาจอธิปไตย การสร้างอัตลักษณ์ ฯลฯ ปัญหาเขตแดนระหว่างรัฐเกือบแยกไม่ออก ปัญหาการสร้างชาติ การควบคุมและกำกับชายแดนถูกรวมเข้ากับปัญหาอัตลักษณ์ชาติและชาติพันธุ์ แนวคิดเรื่องอำนาจอธิปไตยถูกเอาไปปะปนกับการต่อรองทางอำนาจ การศึกษาเขตแดนไทยจึงก้าวมาสู่จุดที่ได้รับความสนใจเป็นวงกว้างแต่กลับกระจัดกระจายและสับสน

 

หนังสือเล่มนี้พยายามนำเสนอการศึกษาเขตแดนไทยในหลายรูปแบบทั้งการศึกษาจากแนวคิดและทฤษฎี การศึกษาด้วยมุมมองของรัฐอื่น (เวียดนาม) การศึกษาผ่านข้อเท็จจริงของสภาพเขตแดนเมื่อมันถือกำเนิด การศึกษาผ่านพื้นที่จริงด้วยการสัมภาษณ์ข้ามช่วงเวลา และการศึกษาผ่านการทบทวนวรรณกรรม เพื่อเป็นตัวอย่างและหมุดหมายให้ผู้สนใจศึกษาเขตแดนต่อจากนี้ได้สำรวจและหาแนวทางในการศึกษาต่อไป

อ่าน สารบัญและคำนำ ที่ https://bit.ly/3CxbwvJ

อ่านบทสัมภาษณ์ของ ฐนพงศ์ ลือขจรชัย ที่ https://www.illuminationseditions.com/b/85