จากมือตบถึงนกหวีด..พัฒนาการและพลวัตรของขบวนการต่อต้านทักษิณ โดย กนกรัตน์ เลิศชูสกุล Illuminations Editions

ท่ามกลางบรรยากาศการเมืองที่เต็มไปด้วยความขัดแย้งตลอดช่วงเกือบ 2 ทศวรรษที่ผ่านมา งานชิ้นนี้พยายามขยายพรมแดนการทำความเข้าใจปรากฎการณ์ดังกล่าวผ่านการศึกษาพัฒนาการและพลวัตของพลังทางการเมืองที่มีส่วนสำคัญในความขัดแย้งดังกล่าว ได้แก่ “ขบวนการต่อต้านอดีตนายกทักษิณและรัฐบาลตัวแทน (nominee government)” การศึกษาขบวนการที่สำคัญนี้อย่างลึกซึ้งและรอบด้านนอกจากจะเป็นจุดเริ่มต้นที่สำคัญในการสร้างความเข้าใจให้กับสาธารณะแล้ว ยังช่วยสร้างความเข้าใจซึ่งกันและกันระหว่างขั้วขัดแย้งต่างๆ ให้เห็นถึงความซับซ้อน ความหลากหลาย พัฒนาการและการเปลี่ยนแปลงต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นความเข้าใจขบวนการของพวกเขาในกลุ่มสมาชิกขบวนการต่อต้านทักษิณเอง หรือการขยายความเข้าใจของฝ่ายที่สนับสนุนทักษิณและระบอบประชาธิปไตย ให้เข้าใจความซับซ้อนของขบวนการขั้วตรงข้ามด้วย ซึ่งผู้เขียนหวังว่าความเข้าใจดังกล่าวจะเป็นจุดเริ่มต้นในการพัฒนาการศึกษาในการพัฒนาความเข้าใจฝ่ายต่างๆให้มากขึ้นต่อไป 

งานชิ้นนี้เริ่มต้นจากการตั้งคำถามต่อการก่อตัว พัฒนาการ และเปลี่ยนแปลงของขบวนการต่อต้านทักษิณ จากการเริ่มต้นด้วยการเป็นขบวนการที่ขบวนการประกอบไปด้วยกลุ่มคนที่มีความคิดทางการเมืองที่หลากหลายในช่วงต้น แต่เหตุใดต่อมาจึงพัฒนาไปสู่ขบวนการที่มีแนวทางเชิงอนุรักษ์นิยมมากขึ้น และเหตุใดท้ายที่สุดพลังทางความคิดอื่นๆ จึงยอมประนีประนอมกับพลังและแนวทางอนุรักษ์นิยม หรือไม่ก็ยอมถอยออกจากขบวนการฯ ไปในที่สุด

ในการทำความเข้าใจความซับซ้อนของพัฒนาการของขบวนการ งานชิ้นนี้พยายามพัฒนาการวิเคราะห์ผ่านข้อมูลและกรอบวิเคราะห์ที่แตกต่างจากงานอื่นๆก่อนหน้านี้ ไม่ว่าจะเป็นการสัมภาษณ์เชิงลึก (in-dept interview) และประวัติศาสตร์จากคำบอกเล่า (oral history) ของผู้นำและผู้สนับสนุนขบวนการต่อต้านทักษิณจำนวน 100 คนทั้งในกรุงเทพฯและต่างจังหวัด โดยพยายามครอบคลุมกลุ่มผู้สนับสนุนที่หลากหลายในหลากหลายมิติทั้งในแง่ ความหลากหลายด้านภูมิหลังทางสังคมเศรษฐกิจ (socio-economic background) ด้านบทบาทหน้าที่และระดับการมีส่วนร่วมในขบวนการฯ (political function and degree of political engagement) ด้านชุดความสัมพันธ์กับขบวนการฯ ในช่วงเวลาต่างๆ (the pattern of relationship with the movement in different political trajectories) และด้านลักษณะทางภูมิศาสตร์การเมือง (geo-political condition) 

จาการศึกษาผ่านข้อมูลงานชิ้นนี้พบว่าว่าในช่วงเริ่มต้นขบวนการฯประกอบไปด้วยกลุ่มคนที่หลากหลาย โดยเฉพาะในด้านยุทธศาสตร์เชิงอุดมการณ์ (ideological strategy) อันมี 3 กลุ่มหลักคือ กลุ่มอนุรักษ์นิยมเหนียวแน่น (unswerving conservatives) กลุ่มเสรีนิยมผู้ยอมประนีประนอม (compromised liberal) และกลุ่มเสรีนิยมผู้ถูกทำให้เป็นชายขอบ (marginalised liberals) แต่ในช่วงเวลาต่อมาพลังอนุรักษ์นิยมเหนียวแน่นประสบชัยชนะในการต่อสู้ภายในขบวนการฯ จนกลายเป็นกลุ่มที่มีพลังเหนือกลุ่มอื่นและมีอำนาจครอบงำทั้งในเชิงอุดมการณ์และการตัดสินใจในองค์กร หนังสือเล่มนี้อธิบายปรากฏการณ์ดังกล่าวว่าเป็นผลมาจาก หนึ่ง การเติบใหญ่ของพลังอนุรักษ์นิยมเกิดจากความสำเร็จในการระดมปัจเจกชนอนุรักษ์นิยมที่เคยกระจัดกระจายและยังไม่เคยได้รับการจัดตั้งมาก่อน เพื่อมาสนับสนุนขบวนการเคลื่อนไหวทางการเมืองแบบมวลชน (mass politics) โดยเฉพาะอย่างยิ่งจากกลุ่มชาตินิยมสุดขั้ว กลุ่มกษัตริย์นิยม กลุ่มศาสนา และชนชั้นกลางหน้าใหม่ จนกระทั่งกลายเป็นมวลชนกลุ่มหลักผู้ให้การสนับสนุนขบวนการต่อต้านทักษิณในเวลาต่อมา กลุ่มพลังเหล่านี้ที่เคยกระจัดกระจายไร้การจัดตั้งได้รวมตัวกัน จนกลายเป็นกลุ่มก้อนและสามารถเข้ายึดกุมการนำของขบวนการฯ ได้ในที่สุด สอง พลังเสรีนิยมบางกลุ่มยอมประนีประนอมกับกลุ่มอนุรักษ์นิยมเพื่อแลกเปลี่ยนกับทรัพยากร อำนาจ และการสร้างพันธมิตร เพื่อให้สามารถคงบทบาทอยู่ในขบวนการฯ ได้ต่อไป นอกจากนั้นบางส่วนยังเชื่อตามกรอบโครงความคิดหลักของขบวนการฯ ที่ว่า “ภัยคุกคาม-วิกฤตครั้งใหญ่-ต้องทำอะไรเดี๋ยวนี้ (Threat-Mega Crisis-Action Now)” กล่าวคือ ทุกฝ่ายกำลังเผชิญกับภัยคุกคามร่วมกัน ซึ่งคือทักษิณที่พยายามผูกขาดอำนาจทางการเมือง และกำลังสร้างวิกฤตการณ์ครั้งยิ่งใหญ่ให้กับสังคมไทย ทุกฝ่ายจึงต้องเข้าร่วมขบวนการต่อต้านทักษิณ เนื่องจากเป็นวิธีการเดียวที่จะขจัดทักษิณได้ สาม กลุ่มเสรีนิยมที่เคยมีบทบาทนำขบวนการฯ ตั้งแต่ต้นและพยายามต่อสู้คัดค้านพลังอนุรักษ์นิยม เป็นกลุ่มที่อ่อนแอ ทั้งในเชิงจำนวนและอำนาจการต่อรองทางการเมือง ดังนั้นในแต่ละช่วงของความขัดแย้งภายในขบวนการฯ จึงค่อยๆ พ่ายแพ้ให้กับพลังอนุรักษ์นิยม จนท้ายที่สุดกลุ่มเสรีนิยมเหล่านี้ก็ถูกเบียดขับออกจากขบวนการฯ และถูกแทนที่ด้วยพลังอนุรักษ์นิยม

อ่านสารบัญและคำนำได้ที่ https://www.yumpu.com/xx/document/read/63154801/-

อ่านบทสัมภาษณ์ผู้เขียน https://www.illuminationseditions.com/b/2